Kilka dni temu byłam uczestnikiem szkolenia prowadzonego przez panią prof. Jagodę Cieszyńską „Terapia neurobiologiczna dla początkujących”. Będąc pod wrażeniem tego wykładu, postanowiłam napisać bardzo krótko o neuronach zwierciadlanych, których odkrycie zostało słusznie wykorzystane w wielu terapiach dzieci z zaburzeniami rozwojowymi, w tym w Metodzie Krakowskiej.
Historia odkrycia neuronów lustrzanych
Na przełomie lat 80-tych i 90-tych dwudziestego wieku włoscy naukowcy (Giacomo Rizolatti i jego zespół) odkryli w mózgach małp (makaki) istnienie lustrzanych neuronów. Dalsze badania, prowadzone przez amerykańskich neurologów Vittorio Gallese i Alvina Goldmana, potwierdziły istnienie takich samych neuronów także u ludzi. Stwierdzono, że w mózgu osoby przyglądającej się odbywa się symulacja obserwowanego zachowania – neurony zwierciadlane aktywizują się tak samo podczas obserwowania czynności, jak i jej wykonywania.
“Symulacja odwrócona”- czyli jak rodzi się empatia
Co ważne, symulacja ta odnosi się do wszystkich naszych zmysłów. Zdaniem uczonych dzięki neuronom zwierciadlanym poza naśladowaniem możemy od razu “przeskoczyć” od obserwowania ekspresji twarzy do odczuwania emocji (symulacja odwrócona), tak rodzi się empatia. Nie rozpoznamy emocji u drugiego człowieka, jeśli sami nie potrafimy ich przeżyć. Procesy te zachodzą w prawej pólkuli mózgu.
Jak działanie neuronów zwierciadlanych wpływa na nasze codzienne życie
Przykłady działania neuronów zwierciadlanych to: zakładanie nogi na nogę jak współrozmówca; robienie kwaśnej miny (łącznie ze ślinieniem się) na widok osoby jedzącej cytrynę; wzruszanie się do łez podczas oglądania filmów, ciarki podczas słuchania muzyki (takiej, która nam się bardzo podoba), czy otwieranie ust razem z dzieckiem podczas karmienia łyżeczką 😉 .
Jak korzysta z tej wiedzy Metoda Krakowska?
Naukowcy dowiedli, że neurony zwierciadlane są najbardziej aktywne podczas naśladowania. Ich aktywność buduje się w okresie niemowlęcym na podstawie naśladowania osób dorosłych „twarzą w twarz”.
Dlaczego terapię należy rozpocząć jak najszybciej
Brak takiej aktywności między 3 a 5 miesiącem życia dziecka, oznacza zaburzenia pracy systemu neuronów zwierciadlanych, a to powoduje problemy z mową, z komunikacją. Dzieje się tak m.in. w przypadku dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, które nie uśmiechają się, nie patrzą na twarz dorosłego, nie naśladują. W takich przypadkach jak najszybsze podjęcie terapii, przed ukończeniem 3 roku życia umożliwia dzieciom zbudowanie języka, by mogły jak najlepiej komunikować się i uczyć.
Między szóstym a siódmym miesiącem życia dziecko naśladuje już mimikę dorosłych, a także własne produkcje.
Trójmodalna stymulacja rozwoju- co to znaczy?
„U podłoża rozwoju mowy leży trójmodalny system lustrzanych neuronów, który reaguje na ruchowe, wzrokowe i słuchowe stymulacje, a więc kiedy jakaś czynność jest wykonywana lub obserwowana.” (J.Rostowski, T.Rostowska).
Dlatego wykonywane ćwiczenia muszą być słuchowo-wzrokowo-ruchowe, a instrukcje terapeuty powinny być oparte na pokazie. Początkowo mogą być wykonywane ręką dziecka.
Aktywność neuronów zwierciadlanych a rozwój mowy etapy uczenia się
Aktywność neuronów lustrzanych bez wątpienia przyczynia się do rozwoju języka.
Naśladowanie – POWTARZANIE jest pierwszym etapem uczenia się.
Dotyczy to ćwiczeń ruchowych, nauki czynności samoobsługowych, nauki zabawy, a także pracy stolikowej („taki tu, taki tu”).
Drugim etapem jest uczenie się przez współdziałanie. To ROZUMIENIE zasad i reguł w tym kontynuowanie i uzupełnianie brakujących elementów, odkrywanie relacji, reguł.
Ostatnim, trzecim etapem jest uczenie się przez instrukcję – ROZUMIENIE INSTRUKCJI i NAZYWANIE, czyli samodzielne jej formułowanie.
Jak ważne jest naśladowanie (powtarzanie) i rola neuronów zwierciadlanych widać właśnie na tym schemacie etapów uczenia się. Bez naśladowania kolejne etapy są trudne do osiągnięcia.
Warto pamiętać, że bardzo ważne są również nasze emocje podczas prowadzenia terapii, powinniśmy być oazą spokoju i cierpliwości, bo tylko pozytywne emocje zapewnią dziecku optymalne warunki podczas ćwiczeń.
„Istnienie neuronów lustrzanych jest dowodem na to, że człowiek jest istotą społeczną” (Rizolatti).
Pozdrawiam
Aleksandra Lashmann z synkiem Frankiem.
Gościnnie na zdjęciach: córeczka Zosia, siostrzeniec Michaś i tata Franka ;).
Pani Aleksandra jest logopedą – neurologopedą. Prowadzi terapię z dziećmi w swoim gabinecie „Czerwony stoliczek” w Bydgoszczy. Kontakt telefoniczny – 661443899
Opis teoretyczny w oparciu o:
Artykuł prof. Jana Rostowskiego, prof. Teresy Rostowskiej: „Rola systemu lustrzanych neuronów w rozwoju języka i komunikacji interpersonalnej” Psychologia rozwojowa, 2014, *tom19, nr2, s. 49-65
Artykuł prof. Jagody Cieszyńskiej: „Od zabawy i nauki czytania do systemu językowego. Od języka do społeczności”., Czasopismo Logopeda 1 (4) 2007, I. Zagadnienia ogólne, s. 6-29,
Artykuł dra Pawła Krukowa:” Emocje odbite w lustrze”, Charaktery nr 5 (100) maj 2005, s.27-28.
Notatki ze szkolenia z panią prof. Jagodą Cieszyńską – szkolenie CMK „Terapia neurobiologiczna dla początkujących”.
